De Waag, Leiden
De Leidse Waag aan de Aalmarkt is rond 1658 gebouwd, op de plaats waar de Oude Rijn, de Nieuwe Rijn en de Mare samenkomen. Door verzakkingen en vele aanpassingen door de jaren heen, zijn delen van het gebouw scheef komen te staan en traden vervorming en scheurvorming op. In opdracht van de gemeente Leiden hebben wij uitgebreid onderzoek gedaan naar de bijzondere constructies van de Waag en de Boterhal. Vervolgens hebben we een plan opgesteld voor herstel, en ook de uitvoering begeleid.
De Waag was een belangrijk gebouw voor de stad: op deze plaats werden de goederen van handelaren uit andere steden gewogen en gecontroleerd. De stad Leiden kon zo de kwaliteit van de producten controleren, én accijnzen heffen over de goederen. De huidige Waag, een ontwerp van Pieter Post, is gebouwd in 1658 in de stijl van het Hollands classicisme. Boven de poort is het pand voorzien een reliëf van beeldhouwer Rombout Verhulst, dat het waagbedrijf afbeeldt. Op dit moment is het Waaggebouw in gebruik als café en restaurant.
Archieffoto: Erfgoed Leiden en Omstreken
Tijdens ons onderzoek hebben we verschillende soorten schade aangetroffen: scheurvorming in het metselwerk door zetting van de gebouwdelen, en aantasting van de houten kapconstructie door lekkages, houtrot en bonte knaagkever. De verzwakte houtconstructie, die bovendien bij voorgaande restauraties op meerdere punten aangepast was, was op veel plaatsen substantieel vervormd. Op basis van archiefmateriaal en onderzoek ter plaatse hebben we de oorzaken van de vervorming kunnen achterhalen, en de vermoedelijke oorspronkelijke kapconstructie kunnen reconstrueren.
Uitgangspunt bij herstel was om de gehele constructie weer voldoende stijf en stabiel te maken, met behoud van alle oorspronkelijke kaponderdelen. Diverse ontbrekende spanten zijn gereconstrueerd. Sterk aangetaste opleggingen zijn vernieuwd in de oorspronkelijke vorm. De houtconstructie is bovendien behandeld tegen bonte knaagkever.
Omdat de scheefstand van het gebouw voor extra spanningen in de constructie zorgde, zijn de houtverbindingen op een aantal plaatsen versterkt door fiberstaven in te lijmen, die de trekkrachten in de balken kunnen opnemen. Ook zijn er nieuwe stalen trekstangen toegepast, om te zorgen dat de gevels niet verder kunnen wijken.
Ook na afronding van de werkzaamheden zijn wij betrokken gebleven bij het Waaggebouw. Onder anderen hebben wij voor de gemeente Leiden, van alle Rijksmonumenten waarvan de gemeente eigenaar is, in 2014 en in 2019 bouwtechnische opnames gedaan en de bevindingen verwerkt in uitgebreide meerjarenonderhoudsprogramma’s.
Projectgegevens
- Opdrachtgever:
- Gemeente Leiden
- Team:
- Paul Rietbroek, David van Pijkeren, Dennis van Veen
- Aannemer:
- Verbij Hoogmade B.V.
- Nevenaannemer:
- Van Lierop
- Periode:
- 2013-2014
